Strona główna > ===== MEDALE, MONETY, PIECZĘCIE ===== > Banknoty i Monety |
PLIK 19/95 |
|
|||
|
Infomacje o pliku | |
Nazwa pliku: | z.jpg |
Nazwa albumu: | krzysztof / Banknoty i Monety |
Słowa kluczowe: | liczman / wykopaliska |
Wielkość pliku: | 87 KiB |
Data dodania: | 02, Październik 2008 |
Wymiary: | 520 x 455 pikseli |
Wyświetleń: | 883 razy |
URL: | http://galeria.plock24.pl/displayimage.php?pid=18381 |
Ulubione: | Dodaj do ulubionych |
Na liniach tych rachmistrz układał specjalne metalowe krążki i odpowiednio je przesuwając dokonywał za ich pomocą skomplikowanych nieraz obliczeń. Owe krążki nazywane były liczmanami, a najwcześniejsze ślady ich używania pochodzą z XIII stulecia. Wynaleźli je najprawdopodobniej najbardziej zaawansowani wówczas gospodarczo Włosi, po czym rozprzestrzeniły się one szybko na pozostałe kraje Europy Zachodniej (Niderlandy, Anglia, Francja). Trafiały również w XIV w. do Polski, gdzie od ok. połowy XVI stulecia podjęto ich produkcję.
Podskarbiówka to specyficznie polska nazwa takiego liczmana, związana z faktem, że używano go w Polsce przede wszystkim w kancelariach podskarbiowskich. Spośród ogólnej liczby ok. 60 znanych obecnie podskarbiówek blisko 40 należy do podskarbich wielkich koronnych i litewskich. Najczęściej żetony tego typu wykonywane były z miedzi, brązu lub mosiądzu, chociaż istnieją również bardzo nieliczne egzemplarze srebrne. Zanim jednak zaczęto posługiwać się u nas liczmanami rodzimej produkcji, sprowadzano je z zagranicy – z Francji, ale przede wszystkim z Niemiec, gdzie w Norymberdze istniało przez ponad trzy stulecia (począwszy od przełomu XV i XVI w.) centrum wytwórczości oraz dystrybucji liczmanów po całej Europie.
Początek produkcji podskarbiówek w Polsce to czasy Zygmunta Augusta (1548 - 1572), a najstarszym znanym obecnie przykładem jest liczman z 1550 r., należący do Jana Lutomirskiego, który w latach 1546 - 1556 sprawował urząd podskarbiego wielkiego litewskiego, dzierżąc jednocześnie w swoim ręku mennicę wileńską. Zanik produkcji liczmanów nastąpił w 2 poł. XVII stulecia, kiedy to ponownie do łask wróciły wyroby zagranicznych warsztatów.
Do prowadzenia rachunków rzędu dziesiątek tysięcy wystarczało ok. 60 liczmanów, a dodając do tego rezerwę na zgubienie czy zniszczenie możemy przypuszczać, że komplet takich żetonów składał się z około 100 sztuk. Są jednak podskarbiówki o kilku odmianach stempla, co dowodzi, że wybijano ich czasami znaczną ilość.
Do elementów ikonograficznych spotykanych na stemplach podskarbiówek należały motywy heraldyczne (najczęściej herb pełny z klejnotem, niekiedy jednak zredukowany do tarczy herbowej otoczonej napisem) oraz epigraficzne (imiona emitentów wraz z tytułami, sentencje najczęściej o treści religijnej lub ekonomicznej). Często kompozycje główne uzupełniały różnego rodzaju elementy dekoracyjne (gwiazdki, listki, ornamenty). Podskarbiówki były bardzo podobne do monet, nic dziwnego zatem, że pełniły one również wyjątkowo funkcję monety zdawkowej. Właśnie w takim charakterze spotykane są one (co prawda bardzo rzadko) w XVII-wiecznych znaleziskach na terenie Polski razem z normalnymi monetami.
dr Witold Garbaczewski